Сарыбаев, Шора Шамгалиевич
Шора Шамгалиевич Сарыбаев (02.03.1925, Ташкент — 02.05.2018, Алма-Ата) — учёный в области лингвистики, казахстанский языковед, тюрколог, один из основателей диалектологии казахского языка.
| Шора Шамгалиевич Сарыбаев | |
|---|---|
| Дата рождения | 2 марта 1925 |
| Место рождения | Ташкент |
| Дата смерти | 2 мая 2018 (93 года) |
| Место смерти | Алма-Ата, Казахстан |
| Страна |
 СССР Казахстан |
| Альма-матер | Казахский национальный университет |
| Учёная степень | доктор филологических наук (1974) |
| Учёное звание | профессор (1979) |
| Награды и премии |
   |
Биография править
Родился 2 марта 1925 года в Ташкенте в семье известного педагога, методиста Шамгали Харесовича Сарыбаева. Происходит из подрода бұғанай рода байбакты племени байулы.[1]
С 1945 по 1950 год окончил Казахский государственный университет имени С. М. Кирова, затем поступил в аспирантуру на кафедру казахского языка.
В 1954 году защитил кандидатскую диссертацию на тему «Қазақ тіліндегі одағайлар» под руководством профессора М. Балакаева. В 1974 году защитил докторскую диссертацию на тему «Областная казахская лексикография»
С 1954 г. и до конца своей жизни работал старшим научным сотрудником Института языкознания им. А. Байтурсынова, затем заведующим кафедрой истории и диалектологии казахского языка, заместителем директора института, главным научным сотрудником.
Ученый скончался 2 мая 2018 года.
Семья править
- Сын: Сарыбаев, Кайрат Шораевич
- Дочери: Сарыбай Майра Шоракызы, Салтанат Сарыбаева
Научная деятельность править
Он изучал диалектологию, морфологию, лексикологию, лексикографию, библиографию, историю языка, алтайоведение.
Автор более 300 научных статей и учебников, более 20 монографий.
Опубликовал библиографический указатель 1000 кандидатских диссертаций, защищенных в области казахского языкознания.
Труды Ш.Сарыбая переведены на узбекский, арабский, кыргызский, татарский, турецкий, азербайджанский и другие языки
- Қазақ тіл білімінің мәселелері. — Алматы: Абзал-Ай, 2014. — 640 б.
- Қазақ тілінің аймақтық лексикасы. — Алматы:Ғылым,1989. — 192 б.
- Қазақ тіл білімінің библиографиялық көрсеткіші. — Алматы, 1956. — 91 б.
- Казахская региональная лексикография. — Алма-Ата: Наука,1976. — 215 с.
- Междометия в казахском языке. — Алма-Ата,1959. — 138 с.
- Еліктеуіш сөздер. — Алматы,1982. — 54 б.
- Қазақ тіліндегі еліктеуіш сөздер. — Алматы,1960. — 42 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші.1-б. — Алма-Ата:Ғылым,1965. — 255 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші 1-бөлім — Алма-Ата: Ғылым,1965. — 269 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші 2-бөлім. — Алма-Ата: Ғылым,1971. — 239 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші 3-бөлім. — Алма-Ата: Ғылым,1977. — 170 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші 4-бөлім. — Алма-Ата: Ғылым,1982. — 164 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші 5-бөлім. — Алма-Ата: Ғылым,1987. — 168 б.
- Қазақ тіл білімі әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші 6-бөлім. — Алма-Ата: Ғылым,1994. — 240 б.
- Тіл білімпазы//Халел танымы. — Алматы:Ғылым,1994. − 32-42 б.
- Состояние изучения казахских говоров//Развитие казахского советского языкознания. — Алматы: Наука,1980.
- К вопросу о нормализации дублетных вариантов в казахском литературном языке//Қазақ пен ұйғыр тіл білімі мәселелері.-Алма-Ата,1963.-41-47 б.
- Қазақ тіл білімінің совет өкіметі тұсында дамуы//Наука в Казахстане за 40 лет Советской власти.-Алма-Ата,1957.-С.407-432
- Бұқаралық ақпарат құралдары тіліндегі жаңа қолданыстар//Мемлекеттік тіл: терминология, іс қағаздары мен бұқаралық ақпараттық құралдар тілі.-Астана,1999.-464 б.
- Развитие лексики казахского языка в советскую эпоху//М. О. Ауезов. Сборник статей к его шестидесятилетию.-Алма-Ата,1959. -С.230-251
- Ана тілім деп қабырғасы қайысқан//Тіл мен әдебиет: кешегісі мен бүгіні.- Алматы: Арда, 2006. — 7-10 б.
- Көркем әдебиет тіліндегі жергілікті ерекшеліктер//Жазушы және сөз мәдениеті.-Алматы,1983.-107 б.
- Көкшетау облысы,Шучинск екбекшілер аудандарында тұратын қазақтардың тіліндегі кейбір лексикалық ерекшеліктер//Қазақ тілі тарихы мен диалектологиясының мәселелері.3 т.-Алматы,1960.-72 б.
- 1920—1930 жылдардағы әдеби тілдің тарихына қатысты кейбір мәселелер// Қазақ тілі тарихы мен диалектологиясының мәселелері.5шығуы.-Алматы,1963.-5-19 б.
- Источники этимологических словарей реальных групп тюркских языков и практические вопросы подготовки материалов этих словарей//Советская тюркология и развитие тюркских языков в СССР.-Алма-Ата: Наука, 1976.- С.281-284
- Лексикографический сборник. Вып.ІУ.-М,:1960.-С.175-178
- Қазақ диалектологиясы.-Алматы: Мектеп, 1979.-203 б.
- Қазақ диалектологиясы.-Алматы: Мектеп, 1967.-110 б.
- Қазақ диалектологиясы.-Алматы: Мектеп, 1967.-110 б.
- Выступления //Вопросы методов изучения истории тюркских языков.-Ашхабад,1961.-С.145-150
- Вопросы диалектологии тюркских языков.-Баку,1963.-С.45-54
- Қазақ тілі тарихы мен диалектологиясының мәселелері. 5-кітап.-Алматы,1963.-272 б. и др.
Награды и звания править
- Доктор филологических наук (1974)
- Профессор (1979)
- Академик Национальной академии наук Республики Казахстан (2003)
- «Заслуженный деятель науки Казахской ССР» (1985)
- Медаль «Ветеран труда» (1985)
- Орден «Курмет» (2001)
- Медаль «60 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» (Казахстан) (2005)
- «Почетный работник образования Казахстана» (2005)
- Орден Парасат (2007)
Примечания править
- ↑ ҚУАНЫШҚЫЗЫ, Гүлмира (2020-09-24). "АЛАШҚА АЯН БОЛҒАН БІР АТАНЫҢ БАЛАЛАРЫ". Орда жұлдызы. Жайық пресс медиахолдинг. Архивировано 26 января 2021. Дата обращения: 1 февраля 2021.
Ссылки править
• «Казахстан»: Национальная энциклопедия / Главный редактор А. Нысанбаев — Алматы «Казахская энциклопедия» Общее издание.
• https://www.inform.kz/ru/skonchalsya-izvestnyy-kazahskiy-akademik-shora-sarybaev_a3239484
• https://adebiportal.kz/kz/authors/view/2438
• https://kznews.kz/qazaqsha-omirbajan/shora-sarybaev-omirbajany/